Regionale geschiedenis
Bij de aanbieding van 't Bildt compleet, van Wad tot Waadhoeke
(Sint Annaparochie, 4 november 2021):
Eind jaren negentig, toen ik af en toe in Londen was voor bezoekjes aan mijn promotor, ben ik eens naar een voorstelling geweest van de Reduced Shakespeare Company. In negentig minuten voerden drie acteurs The Complete Works of William Shakespeare op – met de ironische knipoog: ‘iets bekort’. Met zo’n knipoog hebben uitgever Louw Dijkstra en ik ons nieuwe boek ’t Bildt compleet genoemd. Voor de rest is het natuurlijk wel een serieuze geschiedenis, compleet met noten en bronnenlijsten. Maar om in krap 250 bladzijden een ‘complete’ geschiedenis te schrijven van een complexe polder, moet je veel weglaten. Het na zestig jaar nog altijd lezenswaardige levenswerk van Hartman Sannes beslaat vier boekdelen met samen bijna 1500 bladzijden, maar ook daarin blijft veel onbesproken.
’t Bildt compleet is natuurlijk niet zoiets als The Complete Works of Hartman Sannes – ‘iets bekort’. Het staat op de schouders van Sannes, maar slaat vooral nieuwe wegen in. Voor het eerst beschrijft het de natte voorgeschiedenis van ’t Bildt volgens de nieuwste stand van de waterstaatsgeschiedenis. Ik moet daarbij denken aan een wadwandeling die ik op oudejaarsdag 1975 bij Westhoek maakte. Mijn gids was de 82-jarige Rinze Tjepkema, kwiek en zelfverzekerd als een jongkerel van 28. Voor mij was deze tocht een voortdurend zoeken naar de grillige grens tussen vaste grond en drijfzand. Evenzo tast ik in ’t Bildt compleet voorzichtig de grenzen af van een natte geschiedenis in verandering.
Mijn boek is een nieuwe biografie van ’t Bildt, volgens de ondertitel Van Wad tot Waadhoeke. Tussen dit begin- en eindpunt hebben zich tonelen afgespeeld waar Shakespeare wel raad mee zou weten. Wat in de zestiende eeuw begon als een goed geoliede, bijna militaire operatie om een dijk te leggen, waarbij de oude kweldergebruikers keurig werden uitgekocht, liep in de zeventiende eeuw uit op een strijd om geld en macht tussen overheid en pachters waarbij de schrijver Dirck Jansz – een tijdgenoot van Shakespeare – als een boer Koekoek avant la lettre van zijn land werd gezet. De overheid won, en de nieuwe machthebbers zetten in het hart van de polder een kerk neer die dezelfde vorm had als de theaters uit Shakespeares tijd. Daar werd niet alleen Gods lof gezongen maar ook die van de Van Harens, de grietmannen die hier tot 1795 de dienst zouden uitmaken.
Ik merk dat ik nu toch met grote sprongen door de Bildtse geschiedenis banjer. Ik zal u de rest besparen, want anders hebt u straks niets meer om over te lezen, en dat zou mijn uitgever spijten. Voor de avonturen van oud- en nieuwkomers, patriotten en liberalen, voor de opstand van Broedertrouw, de schelmenstreken van klaine Germ, de opkomst van het Bildtgevoel, het ontstaan van Waadhoeke en nog veel meer verwijs ik daarom naar het boek dat ik zo dadelijk zal uitreiken.
Voor ik dat doe, wil ik toch nog een klein stukje Bildtse geschiedenis uit de tijd van Shakespeare belichten. In 1612 is voor het eerst sprake van een bierbrouwerij in Sint Annaparochie. Die stond toen bij het huis van grietman-plaatsvervanger Johan Bonteman, die in dat jaar is overleden. Op de boerderijenkaart van 1570 staat zijn woning op een steenworp van de plek waar wij nu bijeen zijn. Ik vind het toepasselijk om de boekpresentatie van ’t Bildt compleet te vieren met de aanbieding van een speciaal bier met de naam Bontemans Blond. U krijgt straks allemaal zo’n biertsy met na hús, maar het eerste gaat nu naar de man die hier zowel het Bildtgevoel als Waadhoeke belichaamt.
Gerard de Jong, dit is niet het eerste skouderkloppy dat je voor je werk voor ’t Bildt en het Bildts krijgt, en reken maar dat het ook niet het laatste is. Je pake Gerryt Dirks verzuchtte dertig jaar geleden dat het een hele snuver zou zijn om het Bildts levend te houden. Hij en jij hebben daar alles aan gedaan. Het is mij een eer, en vooral ook een groot plezier, om je mede namens uitgever Wijdemeer Louw Dijkstra het allereerste exemplaar uit te reiken van ’t Bildt compleet, van Wad tot Waadhoeke – met een flesje Bontemans Blond om het helemaal compleet te maken.
